WKN ma status Organizacji Pożytku Publicznego od 2004 roku
PODMIOTY MOGĄCE UZYSKAĆ STATUS ORGANIZACJI POŻYTKU PUBLICZNEGO
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie. Organizacjami pozarządowymi są, stosownie do ust. 2 art. 3, niebędące jednostkami sektora finansów publicznych i nie działające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej, utworzone na podstawie ustaw. Obok organizacji pozarządowych, działalność pożytku publicznego może być prowadzona również przez kościelne osoby prawne i jednostki organizacyjne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego. Ważnym elementem działalności pożytku publicznego jest jej społeczna użyteczność. Podmioty prowadzące, zgodnie z ustawą działalność pożytku publicznego, mogą starać się uzyskać statusu organizacji pożytku publicznego. Wyjątek w tym zakresie stanowią: partie polityczne, związki zawodowe i organizacje pracodawców, samorządy zawodowe, fundacje utworzone przez partie polityczne oraz fundacje, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego (z pewnymi wyjątkami), a także spółki działające na podstawie przepisów o kulturze fizycznej. Organizacje pozarządowe oraz pozostałe podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego, spełniające określone ustawą wymagania, uzyskują status organizacji pożytku publicznego z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. W tym miejscu należy podkreślić, że status taki mogą uzyskiwać zarówno organizacje zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym jak np. fundacje czy stowarzyszenia, ale również te, które nie podlegają obowiązkowemu wpisowi do KRS - u, lecz rejestrowane są w innych rejestrach jak np. ewidencja starosty, w której rejestrowane są uczniowskie kluby sportowe.
WARUNKI, KTÓRE NALEŻY SPEŁNIĆ W CELU UZYSKANIA STATUSU ORGANIZACJI POŻYTKU PUBLICZNEGO
Zgodnie z art. 20 pkt 1 i 2 ustawy wyłączną działalnością statutową podmiotów ubiegających się o uzyskanie statusu organizacji pożytku publicznego musi być działalność dotycząca realizacji, określonych w art. 4 ustawy zadań publicznych, na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy podmiotów pod warunkiem, że grupa ta jest wyodrębniona ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do społeczeństwa. Należy przyjąć, że społecznością, w rozumieniu tego przepisu, jest zbiorowość ludzi mieszkająca na określonym obszarze (kraju, gminy, miasta, powiatu) powiązana więzami społecznymi, wspólnotą warunków życia, tradycjami, kulturą itp. Jeżeli więc statut danej organizacji ograniczałby się np. wyłącznie do działania na rzecz członków, to organizacja ta nie działałaby na rzecz ogółu społeczności i tak np. Stowarzyszenie Romów, aby spełniać warunek określony w art. 20 pkt 1 i 2, nie może działać tylko i wyłącznie na rzecz swoich członków, ale na rzecz wszystkich Romów w Polsce. Należy przy tym zauważyć, że w pkt. 3 art. 20 zostało doprecyzowane, że stowarzyszenie, może działać również na rzecz swoich członków. Przepis ten został wprowadzony w celu uniknięcia ewentualnych wątpliwości, że działanie na rzecz członków nie stoi w sprzeczności z wymogiem prowadzenia działalności statutowej na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy.
Zgodnie z pkt 1 art. 20 dana organizacja powinna wykazać się prowadzeniem działalności, co oznacza że powinna istnieć przed ubieganiem się o uzyskanie statusu organizacji pożytku publicznego i od jakiegoś czasu prowadzić działalność społecznie użyteczną. W celu potwierdzenia swojej dotychczasowej działalności organizacja może przedstawić m.in. wypis z właściwego rejestru, wymagane na podstawie odrębnych przepisów sprawozdanie z działalności lub CIT. W przypadku, gdyby organizacje nie spełniała tego wymogu, sąd może oddalić wniosek jako przedwczesny.
Określony w pkt. 4 wymóg prowadzenia działalności gospodarczej w rozmiarach służących realizacji celów statutowych dość precyzyjnie został wyjaśniony w orzecznictwie, które powstało na tle ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203 ze zm). Sformułowanie "prowadzą działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji celów statutowych" wytycza granicę dopuszczalnej skali działalności gospodarczej prowadzonej przez organizację pożytku publicznego. Należy uznać, że dopóki cel zarobkowy nie dominuje nad celem statutowym działalność gospodarcza jest prowadzona zgodnie z treścią art. 20 pkt. 4 ustawy. Ze względu na duży stopień ogólności w określaniu celu statutowego, dopiero w trakcie jego realizacji oraz po podjęciu przez organizację pożytku publicznego faktycznej działalności gospodarczej, będzie możliwa miarodajna ocena, czy granica ta jest przestrzegana (postanowienie Sądu Najwyższego z 12 lutego 2002 r., I CKN 1568/99). Należy zaznaczyć, że z treści tego przepisu wynika podporządkowanie rozmiarów działalności gospodarczej realizowanym przez organizacje pożytku publicznego celom statutowym oraz zachowanie akcesoryjności działalności gospodarczej względem działalności statutowej (postanowienie Sądu Najwyższego z 7 lipca 2002 r., I CKN 162/00).
Podobnie regulację zawartą w pkt 5 należy rozumieć w taki sam sposób jak art. 34 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. (Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 ze zm.) Prawo o stowarzyszeniach tj. dochód organizacji pożytku publicznego powinien w całości być przeznaczony na jej działalność statutową.
Statut organizacji musi w pełni odpowiadać wymogom określonym w pkt. 6 i 7 art. 20, tj. organizacja musi posiadać statutowy organ kontroli, odrębny i niezależny oraz w statucie lub innym akcie wewnętrznym powinien znaleźć się zakaz dokonywania na rzecz jej członków lub pracowników jakichkolwiek przysporzeń majątkowych na preferencyjnych warunkach.
Należy zauważyć, że w stosunku do kościelnych osób prawnych i jednostek organizacyjnych, w art. 21 zostały ustalone odmienne zasady. Działalność pożytku publicznego, określona zgodnie z art. 20 pkt. 1 powinna zostać wyodrębniona w sposób zapewniający należytą identyfikację pod względem rachunkowym i organizacyjnym (praktycznie oznacza to istnienie odrębnej jednostki organizacyjnej prowadzącej działalność pożytku publicznego), nie ma zastosowania określony w art. 20 pkt 2 wymóg wyłączności. Przepis pkt 5 stosuje się do dochodu uzyskiwanego wyłącznie w wyniku prowadzenia działalności pożytku publicznego (jest to istotne, gdyż wiele wyznaniowych osób prawnych, zwłaszcza zakony prowadzą działalność gospodarczą, z której dochody mogą w całości być przeznaczane na cele kultowe), zaś przepis pkt 6 zawierający wymóg istnienia statutowego organu kontroli lub nadzoru, odrębnego od organu zarządzającego i nie podlegającego jego władzy, stosuje się odpowiednio tzn. z uwzględnieniem szczegółowych zasad organizacji i działania tych jednostek.
Jednakże, tak samo jak podmioty świeckie, kościelne osoby prawne i jednostki organizacyjne starające się o uzyskanie statusu organizacji pożytku publicznego muszą prowadzić działalność pożytku publicznego na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy podmiotów, co w tym przypadku oznacza, że grupa ta nie może być wyodrębniona na podstawie kryterium wyznaniowego.
Należy w tym miejscu ponownie podkreślić, że ideą organizacji pożytku publicznego jako pewnej elity w śród podmiotów zaliczanych do trzeciego sektora jest ich transparentność, w momencie rejestracji, jak i w całym okresie działania.
REJESTRACJA
Status pożytku publicznego uzyskują ww. podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego spełniające przedstawione wyżej wymagania, z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Odpowiednie formularze, które należy złożyć do właściwego sądu rejestrowego w celu uzyskania statusu pożytku publicznego, zostały określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia wzorów urzędowych formularzy wniosków o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego (Dz. U. Nr 188, poz. 1846). Podmioty wpisane do KRS-u składają wniosek na formularzu KRS-Z20 wraz załącznikiem KRS-W-OPP, natomiast podmioty nie podlegające z innego tytułu obowiązkowi rejestracji składają wniosek na formularzu KRS-W21 do którego dołączają załącznik KRS-W-OPP.
Rejestracja statusu nie podlega opłatom sądowym. Natomiast informacja o uzyskaniu statusu organizacji pożytku publicznego będzie ogłaszana w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, co wiąże się z koniecznością poniesienia opłaty za ogłoszenie w wysokości 500 złotych. Opłata ta musi zostać uiszczona w momencie składania wniosku
Na podstawie art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2001 r., Nr 17, poz. 209 ze zm.) wniosek nie złożony na urzędowym formularzu lub nieprawidłowo wypełniony, sędzia zwraca wnioskodawcy bez wezwania do uzupełnienia braków.